Hai năm một trường đại học phi lợi nhuận: Thực tế hay viển vông?

TS Lê Trường Tùng, Hiệu trưởng Đại học FPT, cho rằng, mặc dù còn thiếu một khung pháp lý mạch lạc cho việc hình thành các trường đại học tư phi lợi nhuận thật sự ở Việt Nam, nhưng hoàn toàn có thể vận dụng các quy định pháp lý hiện có để bắt tay ngay vào công việc nhiều ý nghĩa xã hội đó.

Trường đại học phi lợi nhuận cũng thuộc hệ thống các tổ chức phi lợi nhuận, thế nhưng hiện nay Việt Nam chưa có quy định riêng về việc thành lập và quản lý hoạt động của các tổ chức phi lợi nhuận. Chính việc thiếu khung pháp lý mạch lạc là một trong những nguyên nhân lớn hạn chế tiến trình hình thành các trường đại học tư phi lợi nhuận thực sự tại Việt Nam từ các nguồn quyên góp, hiến tặng. Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cho rằng, với khung pháp lý hiện nay thì các trường đại học tư dù tuyên bố phi lợi nhuận thì cũng không thể hoạt động phi lợi nhuận như mong muốn. 

Việc chuyển đổi các trường tư (cả dân lập và tư thục) ở Việt Nam thành đại học phi lợi nhuận ở thời điểm này nói chung là không tưởng. Nó chỉ có thể xảy ra hoặc ở các trường được quản lý hoàn toàn bởi một cá nhân/gia đình – để việc chuyển đổi không gây mâu thuẫn với các cổ đông khác – hoặc khi có ai đó đứng ra mua lại toàn bộ một trường đại học rồi chuyển nó thành phi lợi nhuận – nhưng ngay cả tìm được người bỏ tiền thì việc mua cổ phần của từng cổ đông cũng hết sức đau đầu vì cổ đông có người muốn bán có người không, rồi giá cả thế nào, bộ máy quản lý sắp tới ra sao – điều sẽ làm nản lòng ai đó có tiền và có tâm.

Tuy nhiên xem kỹ lại các quy định pháp lý hiện nay của Việt Nam, nếu biết khéo vận dụng, tôi tin là đủ cơ sở để thành lập một trường đại học phi lợi nhuận đảm bảo đồng thời được các mong muốn: Có cơ chế huy động các khoản đóng góp, hiến tặng – các khoản hiến tặng của tổ chức, cá nhân kể cả sau khi trường đã hoạt động đều được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc thuế thu nhập cá nhân; Hoạt động phi lợi nhuận thực sự, tức không còn cơ chế chia lợi nhuận cho cổ đông; Có cơ chế quản lý theo dạng hội đồng bình đẳng, dân chủ; Nguồn hiến tặng và tài sản của trường không bị tư nhân hóa ngược lại sau này, thậm chí ngay cả khi giải thể trường vì một lý do nào đó; Có nền tảng để phát triển với định hướng tốt và có bộ máy lãnh đạo, lực lượng giảng viên tâm huyết…